ΞΑΝΘΗ - ΔΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΛΗ

Ο νομός Ξάνθης συνορεύει προς Βορρά με τη Βουλγαρία, δυτικά με τους νομούς Καβάλας και Δράμας και ανατολικά με τον νομό Ροδόπης. Το χαρακτηριστικό στοιχείο του νομού είναι η συνύπαρξη του χριστιανικού και του μουσουλμανικού στοιχείου. Για το όνομα της λέγεται πως Ξάνθη ονομαζόταν μία από τις κόρες του Ωκεανού και της Τηθύας ή πως προέρχεται από μια αμαζόνα που είχε το όνομα Ξάνθη. Η πόλη έχει πλούσια ιστορία, παραδόσεις, έθιμα ενώ είναι πνευματικό και πολιτιστικό κέντρο στην περιοχή. Θεωρείται επίσης πόλη πολυπολιτισμική και έχει χαρακτηριστεί ως "Η πόλη με τα χίλια χρώματα". Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί πολύ η τουριστική υποδομή του νομού ενώ συγκαταλέγεται μεταξύ των 5-6 σπουδαιότερων  νομών από δασική άποψη. Η οροσειρά της Ροδόπης χαρίζει στον νομό μια μοναδική φυσική ομορφιά ενώ ανάμεσα στα βουνά, οι πλούσιοι κάμποι της προσφέρουν άφθονα προϊόντα γεωργίας. Χαρακτηριστικό της Ξάνθης είναι το καρναβάλι μία από τις κυριότερες αποκριάτικες εκδηλώσεις της βόρειας Ελλάδας.

Η Ξάνθη έχει να επιδείξει ζωντανούς παραδοσιακούς οικισμούς, ιστορικά μοναστήρια, αρχαιολογικούς χώρους και έντονη πολιτιστική δραστηριότητα. Η Παλιά Πόλη παρουσιάζει εξαιρετικά δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Σαχνισιά είναι ο όρος της αρχιτεκτονικής, που περιγράφει τον τρόπο που είναι κατασκευασμένα τα παραδοσιακά κτήρια και κάθε σπίτι έχει τη δική του ταυτότητα. Το Λαογραφικό Μουσείο βρίσκεται στην Παλαιά Πόλη και στεγάζεται στο αρχοντικό Κουγιουμτζόγλου. Στο μουσείο περιλαμβάνονται εκθέματα από την περίοδο ακμής της Ξάνθης αλλά και εκθέματα που χαρακτηρίζουν την καθημερινή ζωή των κατοίκων της. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αβδήρων βρίσκονται αντικείμενα της πόλης και τα νεκροταφεία από τον 7ο αι. π.Χ. μέχρι τον 13ο αι. μ.Χ. Η Δημοτική Πινακοθήκη παρουσιάζει έργα ζωγράφων της Ξάνθης σε εκθέσεις. Στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας παρουσιάζονται ταριχευμένα πάνω από 80 είδη πανίδας από λύκους και αγριόγατες μέχρι όρνεα και αετούς.

Η Ξάνθη είναι γνωστή για την καλλιέργεια καπνού για τον λόγο αυτό πολλές καπναποθήκες είχαν χτιστεί στον κάμπο, νοτιοανατολικά της Παλιάς Πόλης. Η αρχιτεκτονική των κτηρίων αυτών, ήταν συγκεκριμένη και διαθέτουν όλα ημιυπόγειο και σοφίτα, χώρους απαραίτητους για την επεξεργασία του καπνού. Στον νομό βρίσκονται 54 πέτρινα γεφύρια που ποικίλλουν ως προς το μέγεθος, τη μορφή και τον αριθμό των τόξων τους. Το τρενάκι του Νέστου είναι ένας διασκεδαστικός τρόπος για να γνωρίσει κανείς την κοιλάδα του ποταμού. Οι λάτρεις της φύσης μπορούν να γνωρίσουν τον Νέστο με καγιάκ και μπορεί να διαρκέσει από 3 ως και 5 ώρες. Η ανάβαση στο Γυφτόκαστρο αποτελεί επίσης μια πανέμορφη, πεζοπορική διαδρομή με μοναδική θέα. Εκτός από το Γυφτόκαστρο γνωστές κορυφές της Ροδόπης στην Ξάνθη είναι το Τσαλ ή Αχλαδόβουνο, η κορυφή Καρπούζι,το Αυγό, η Χαιντού, το Καρά Ολάν, η Κούλα και άλλες μικρότερες κορυφές.

Η πατρίδα του μεγάλου φιλόσοφου της αρχαιότητας Δημόκριτου, τα Άβδηρα, βρίσκεται σε απόσταση 25 χιλιομέτρων από την πόλη της Ξάνθης. Τα σημαντικότερα κατά την περιήγησή στον αρχαιολογικό χώρο είναι η περιοχή της δυτικής πύλης και το τείχος του 4ου αιώνα π.Χ., ένα συγκρότημα ρωμαϊκών κατοικιών στο λόφο του Αγίου Παντελεήμονα και η “Οικία των Δελφινιών” με ψηφιδωτό δάπεδο με δελφίνια. Ο Μακεδονικός Τάφος Σταυρούπολης προς το χωριό Κομνηνά είναι ο μεγαλύτερος και πιο καλοδιατηρημένος τάφος της βορειοανατολικής Ελλάδας που χρονολογείται γύρω στο πρώτο μισό του 2ου αι. π.Χ.. Στην περιοχή των Θερμών υπάρχει το ανάγλυφο του Μίθρα που συμβολίζει σπήλαιο, αναπαριστά στο κέντρο τον θεό Μίθρα να θυσιάζει ένα ταύρο ανάμεσα στους Καύτη και Καυτοπάτη. Ανάμεσα στα χωριά Τοξότες και Παράδεισος βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας πόλης Τόπειρος. Το Πόρτο Λάγος βρίσκεται στα όρια των νομών Ξάνθης και Ροδόπης, και συγκεκριμένα στο σημείο όπου η Λίμνη Βιστωνίδα ενώνεται με το Θρακικό Πέλαγος. Πρόκειται για ένα ήσυχο και γραφικό λιμανάκι το οποίο εξυπηρετεί βάρκες και σκάφη αναψυχής αλλά διαθέτει και υποδομές για μεταφορά αγαθών.